ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਤੇ ਸੂਚਨਾ ਕਿਓਸਕ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
ਬਹਾਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ/ ਰੂਪਨਗਰ, 23 ਨਵੰਬਰ, 2022
ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਰੂਪਨਗਰ ਡਾ. ਪ੍ਰੀਤੀ ਯਾਦਵ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਕਿਓਸਕ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਆਫ਼ ਜਨਗਣਨਾ ਦਫ਼ਤਰ, ਸੈਕਟਰ-19 ਏ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਕਿਓਸਕ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।
ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਤੇ ਸੂਚਨਾ ਕਿਓਸਕ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ I ਇਸ ਤਹਿਤ ਸੰਯੁਕਤ ਸਕੱਤਰ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਜਨਗਣਨਾ ਦਫ਼ਤਰ (ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ) ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਡਾ. ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਜੈਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ 150 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਜਨਗਣਨਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਹੈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਥੇ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਇਹ ਜਨਗਣਨਾ ਸੰਗਠਨ (ਜਨਗਣਨਾ, ਨਕਸ਼ਾ, ਸੀਆਰਐਸ, ਐਸਆਰਐਸ, ਡੀਡੀਯੂ, ਡੀਸੀਐਚਬੀ, ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ, ਪ੍ਰਸਾਰ ਆਦਿ) ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵਨ ਸਟਾਪ ਹੱਲ ਹੈ ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਜਨਗਣਨਾ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੋਜ ਅਫਸਰ (ਨਕਸ਼ਾ), ਪੰਜਾਬ ਵਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਲੇਹ ਲੱਦਾਖ ਲਈ ਮੈਪਿੰਗ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਇੰਚਾਰਜ ਹੈ, ਨੇ ਮੈਪਿੰਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਨਗਣਨਾ ਡਿਜੀਟਲ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਹਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੌਰਾਨ ਹਾਊਸ ਲਿਸਟਿੰਗ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮੋਬਾਈਲ ਰਾਹੀਂ ਮੈਪਿੰਗ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਾਊਸਲਿਸਟਿੰਗ ਬਲਾਕ ਮੈਪਿੰਗ ਦੇ ਆਗਾਮੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਅਤੇ ਉਪਰੋਕਤ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜਨਗਣਨਾ ਅਫਸਰਾਂ ਅਤੇ ਇੰਚਾਰਜਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸਿਆ। ਜਿਸ ਉਪਰੰਤ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਨਗਣਨਾ ਹੁਣ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਕਿਓਸਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਨਗਣਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮੂਹ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਆਟੋਮੇਸ਼ਨ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਅਤੇ ਜੀਆਈਐਸ ਲੈਬ ਦਾ ਵੀ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਟੋਮੇਸ਼ਨ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿੱਚ 150 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਰਾਣੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵੀ ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਅਤੇ ਜੀਆਈਐਸ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਮੈਪਿੰਗ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਭਾਗ ਹਨ: 1. ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ, 2. ਜਨਗਣਨਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿਓਸਕ 3. ਡਿਜੀਟਲ ਲਰਨਿੰਗ ਸੈਂਟਰ। ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਜਨਗਣਨਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਢੰਗ, ਨਕਸ਼ੇ ਅਤੇ ਜਨਗਣਨਾ ਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ, ਜਨਗਣਨਾ 2021 – ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਡਿਜੀਟਲ ਜਨਗਣਨਾ, ਪੁਰਾਣੇ ਜਨਗਣਨਾ ਮੈਪਿੰਗ ਟੂਲਸ ਦੀ ਡਿਸਪਲੇ, ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਨਗਣਨਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਅਤੇ ਮੈਨੂਅਲ, ਦੁਰਲੱਭ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਿਓਸਕ ‘ਤੇ ਸਵੈ-ਸੰਚਾਲਿਤ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਈ ਇੱਕ ਟੱਚ ਸਕਰੀਨ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਡੇਟਾ ਵਿਜ਼ੂਅਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ, ਜਨਗਣਨਾ ਕਿਤਾਬਚਾ, ਸਿਵਲ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ (ਸੀਆਰਐਸ) ਡੇਟਾ, ਨਮੂਨਾ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ (ਐਸਆਰਐਸ) ਡੇਟਾ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਆਦਿ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਾਲਗਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕੁਇਜ਼ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਡੀਸੀਓ ਪੰਜਾਬ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਡਿਜੀਟਲ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਨਲਾਈਨ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਕੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਗਣਨਾ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਕੀ ਸਬੰਧ ਹੈ।
ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨੇ ਜਨਗਣਨਾ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਸਕੱਤਰਾਂ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਕੱਤਰਾਂ, ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ, ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ, ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਆਦਿ ਸਮੇਤ ਸੈਂਕੜੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਸਮੂਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸਮੀਖਿਆ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਨਗਣਨਾ (ਸਿਵਲ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਨਮੂਨਾ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਕਾਇਆ ਮੁੱਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਉਪਰੰਤ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਰੂਪਨਗਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਜਨਗਣਨਾ ਗੈਲਰੀ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਕਿਓਸਕ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਜਨਗਣਨਾ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਪੂਰੀ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਏਗਾ।
